Р. Брэдбери «Ржавчина». 

А.П. Чехов «Крыжовник»

ПРАКТИЧЕСКАЯ ГРАММАТИКА

Русский язык »5 элементов»

ПРЯМАЯ И КОСВЕННАЯ РЕЧЬ

Сергей сказал другу: «Я позвоню тебе вечером».
Сергей сказал другу, что он позвонит ему вечером.

Упражнение 1. Замените прямую речь косвенной.
А) 1. Я сказал Павлу: «У меня есть два билета в театр». Я сказал Павлу, что у меня есть два билета в театр. 2. Он сказал мне:
«Я уже видел этот спектакль». Он сказал мне, что он уже видел этот спектакль.3. Анна написала своим родителям: «Я скоро
приеду домой». Анна написала своим родителям, что она скоро приедет домой. 4. Родители ответили ей: «Мы давно ждѐм тебя». Родители ответили ей, что они давно ждут её. 5. Мой брат позвонил мне и сказал: «Вечером я буду у тебя». Мой брат позвонил мне и сказал, что вечером он будет у меня. 6. Миша написал отцу: «Я сдал все экзамены». Миша написал отцу, что он сдал все экзамены. 7. Я сказал сестре: «Ты должна посмотреть этот фильм». Я сказал сестре, что она должна посмотреть этот фильм. 8. Она ответила мне: «Я уже смотрела его». Она ответила мне, что она уже смотрела его.

Б) 1. Андрей сказал нам: «Завтра у нас в клубе будет концерт». Андрей сказал нам, что завтра у них в клубе будет концерт. 2. Друзья
сказали ему: «Мы хотим пойти на этот концерт». Друзья сказали ему, что они хотят пойти на этот концерт. 3. Он ответил нам: «В кассе уже нет билетов». Он ответил нам, что в кассе уже нет билетов. 4. Мы сказали ему: «Ты должен помочь нам купить билеты». Мы сказали ему, что он должен помочь нам купить билеты. 5. Мой товарищ сказал мне: «Я не видел этот фильм». Мой товарищ сказал мне, что он не видел этот фильм. 6. Я сказал ему: «У меня есть лишний билет». Я сказал ему, что у меня есть лишний билет. 7. Он сказал мне: «Мне нужно два билета». Он сказал мне, что его нужно два билета. 8. Преподаватель сказал студентам: «Завтра вы начнѐте читать новый рассказ». Преподаватель сказал студентам, что завтра они начнут читать новый рассказ. 9. Студенты ответили: «У нас в книге нет этого рассказа». Студентыответили, что у них в книге нет этого рассказа. 10. Преподаватель сказал им: «Вы можете взять этот рассказ в библиотеке». Преподаватель сказал им, что они могут взять этот рассказ в библиотеке.

Олег спросил меня: «Куда ты поедешь летом?»
Олег спросил меня, куда я поеду летом.

Упражнение 2. Замените прямую речь косвенной.

• Анна спросила меня: «Где находится книжный магазин?» Анна спросила меня, где находится книжный магазин. 2. Я спросил продавца: «Сколько стоит эта книга?». Я спросил продавца, сколько стоит эта книга. 3. Я спросил девушку: «Где вы живѐте?» Я спросил девушку, где она живёт. 4. Мария спросила нас: «Куда вы идѐте?». Мария спросила нас, куда вы идёте. 5. Михаил спросил меня: «Кому ты
  обещал дать книгу?». Михаил спросил меня, кому я обещал дать книгу. 6. Мой друг спросил меня: «Почему ты не идѐшь с нами?». Мой друг спросил меня, почему я не иду с ними. 7. Мать спросила сына: «Когда ты вернѐшься домой?». Мать спросила сына, когда ты вернѐшься домой. 8. Мы спросили нового
  студента: «Откуда ты приехал?». Мы спросили нового студента, откуда он приехал. 9. Мальчик спросил меня: «Как вас зовут?». Мальчик спросил меня, как меня зовут.

Я спросил друга: «Ты видел новый фильм?»
Я спросил друга, видел ли он новый фильм.

Упражнение 3. Замените прямую речь косвенной.

• Нина спросила меня: «Ты читал сегодняшнюю газету?». Нина спросила меня, читал ли я сегодняшнюю газету. 2. Я спросил
  его: «Ты был сегодня на стадионе?». Я спросил его, был ли он сегодня на стадионе. 3. Мы спросили их: «Вы были на выставке?». Мы спросили их, были ли они на выставке. 4. Анна спросила меня: «Ты получаешь письма из дома?». Анна спросила меня, получаю ли я письма из дома. 5.Я спросил его:
  «Твоя сестра пойдѐт с нами в театр?». Я спросил его, пойдёт ли твоя сестра с нами в театр. 6. Мы спросили преподавателя: «Завтра
  будет лекция по истории?». Мы спросили преподавателя, будет ли завтра лекция по истории. 7. Он спросил нас: «Вы понимаете то, что я говорю?». Он спросил нас, понимаете ли вы то, что я говорю. 8. Я спросил брата: «Ты будешь читать эту книгу?». Я спросил брата, будет ли он читать эту книгу.

Я спросил товарища: «Ты часто ходишь в кино?»
Я спросил товарища, часто ли он ходит в кино.

Упражнение 4. Замените прямую речь косвенной.

• Наш знакомый спросил нас: «Вы давно приехали сюда?». Наш знакомый спросил нас, давно ли мы приехали сюда. 2.Врач спросил меня: «Вы хорошо себя чувствуете?». Врач спросил меня, хорошо ли я себя чувствую.3. Студенты спросили
  преподавателя: «Мы правильно решили задачи?». Студенты спросили преподавателя, правильно ли они решили задачи. 4. Анна спросила свою
  подругу: «Интересно было на вечере?». Анна спросила свою подругу, было ли интересно на вечере. 5. Я спросил своего друга: «Ты долго
  ждал меня?». Я спросил своего друга, долго ли он ждал меня. 6. Я спросил Карлоса: «Ты давно изучаешь русский язык?». Я спросил Карлоса, давно ли он изучает русский язык.

Я сказал другу: «Посмотри этот фильм».
Я сказал другу, чтобы он посмотрел этот фильм.

Упражнение 5. Замените прямую речь косвенной.

1.Преподаватель сказал нам: «Откройте тетради и пишите». Преподаватель сказал нам, чтобы мы открыли тетради и писали. 2.Мы попросили преподавателя: «Повторите, пожалуйста, последнее предложение». Мы попросили преподавателя, чтобы она повторила последние предложения. 3.Он сказал брату: «Прочитай этот рассказ». Он сказал брату, чтобы он прочитал этот рассказ. 4. Родители написали дочери: «Пиши нам чаще». Родители написали дочери, чтобы она писала им чаще. 5.Виктор написал родителям: «Пришлите мне книги на французском языке». Виктор написал родителям, чтобы они пришлили его книгина французском. 6. Друзья просили Антона: «Расскажи нам, как ты учился в
Москве». Друзья просили Антона, чтобы он рассказал им, как он учился в Москве. 7. Я попросил друга: «Купи мне, пожалуйста, книгу». Я попросил друга, чтобы он мне купил книгу.

Упражнение 6. Замените прямую речь косвенной.

1.Преподаватель сказал студентам: «Выучите стихотворение наизусть». Преподаватель сказал студентам, чтобы они выучили стихотворение наизусть .
2.Брат сказал мне: «Прочитай эту книгу». Брат сказал мне, чтобы я прочитала эту книгу . 3.Мать сказала сыну: «Не кури в
комнате». Мать сказала сыну, чтобы он не курил в комнате. 4.Я сказал ему: «Принеси мне мою книгу». Я сказал ему, чтобы он принёс мне мою книгу. 5. Он сказал мне: «Верни мне газету, которую ты взял». Он сказал мне, чтобы я вернула ему газету которую я взял. 6.Девочка сказала отцу: «Помоги мне решить задачи». Девочка сказала отцу, чтобы он помог ей решить задачи. 7. Я сказал сестре: «Отнеси книги в библиотеку». Я сказал сестре, чтобы она отнесла книги в библиотеку. 8. Анна сказала Андрею: «Купи билеты в кино». Анна сказала Андрею, чтобы он купил билеты в кино.

Упражнение 7. Вместо точек поставьте союзы что или чтобы.

l. Преподаватель сказал нам, чтобы мы прочитали эту книгу. Он сказал, что эта
книга очень интересная. 2. Врач сказал больному, что у него неопасная болезнь.
Он сказал, чтобы больной принимал лекарство. 3. Отец написал мне, чтобы летом я
приехал домой. Он написал, что они с мамой очень хотят видеть меня. Я написал
родителям, что летом я обязательно приеду к ним. 4. Я сказал товарищу, что я
куплю билет в кино. Товарищ сказал мне, чтобы я купил ему два билета.

Преподаватель сказал, что сегодня мы будем писать сочинение. Он сказал, чтобы
писали внимательно. 6. Мой друг сказал мне, что я посмотрел балет «Лебединое
озеро». Он сказал, чтобы смотрел этот балет в Большом театре.

Բոլորս էլ գիտենք, որ մեր օրգանիմում այսպես ասած ամենից կարևոր դերն է կատարում սիրտը, որն անընդհատ ֆունկցիա է կատարում, իսկ եթե այդ ֆունկցիան չկատարի մենք կմահանանք։ Ընդհանրապես մենք մտածում ենք, թե մեր սիրտը շատ հասարակ և պարզ տեսք ունի, բայց իրականում այդպես չէ, այն շատ կարևոր է մեր ամբողջ օրգանիզմի համար, քանի որ շատ թելիկներ կախված են հենց դրանից։ Ամենից վտանգավոր վիրահատությունը սրտի վիրահատությունն է, քանի որ այն ունի շատ փականներ, թելիկներ և եթե դրանցից նույնիսկ մեկը վնասվի մենք չենք ապրի՝կմահանանք։ Դե ինչ հիմա ձեզ ավելի մանրամասն կպատմեմ սրտի կառուցվածքի և նրա ֆունկցիայի մասին։ Եթե հետաքրքրեց՝ մնացեց ինձ հետ։

Սիրտը քառախորշ սնամեջ մկանային օրգան է, գտնվում է կրծքավանդակում, փոքր-ինչ ձախակողմյան դասավորությամբ:Չափահաս մարդու սրտի զանգվածը կազմում է 250−300 գ:

Սիրտը գտնվում է սրտապարկում, որը շարակցահյուսվածքային թաղանթ է: Սրտապարկի ներքին մակերևույթն արտադրում է քիչ քանակությամբ հեղուկ, որը թուլացնում է կծկման ժամանակ առաջացած շփման ուժը:

Սիրտը հոծ միջնորմով բաժանվում է աջ և ձախ կեսերի, որոնցից յուրաքանչյուրը կազմված է նախասրտից և փորոքից: Նախասրտերը և փորոքները հաղորդակցվում են անցքերով, որոնցում կան փեղկավոր փականներ:

Սրտի աջ նախասրտի և աջ փորոքի բացվածքի սահմանում գտնվում են եռափեղկ փականներ (կազմված երեք փեղկից), իսկ ձախ նախասրտի ու ձախ փորոքի բացվածքի սահմանում` երկփեղկ փականները:

Սրտից դուրս եկող թոքային զարկերակի և աորտայի ներսում կան կիսալուսնաձև փականներ: Եռափեղկ և երկփեղկ փականները խոչընդոտում են արյան հետադարձ շարժումը փորոքներից նախասրտեր: Կիսալուսնաձև փականներն արգելակում են արյան հետադարձ շարժումը թոքային զարկերակից և աորտայից դեպի սիրտ:

Փականների եզրերից բարակ շարակցահյուսվածքային թելեր են ձգվում դեպի փորոքների պատերը, որոնց շնորհիվ փորոքի մկանի կծկման պահին փականները պահվում են հորիզոնական դիրքում և չեն շրջվում դեպի նախասրտերի խոռոչներ:

Նախասրտերի կծկման պահին փականների փեղկերը կախվում են փորոքների ներսը, և արյունը ազատ շարժվում է նախասրտերից փորոքներ:

Նախասրտերի պատերն ավելի բարակ են, քան փորոքներինը, որը պայմանավորված է աշխատանքի ժամանակ նրանց գործադրած ոչ մեծ ուժով: Այդ նույն պատճառով ավելի հաստ են ձախ փորոքի պատերը, քան աջ փորոքինը: Ձախ փորոքն արյունը մղում է դեպի մեծ շրջան, իսկ աջ փորոքը` դեպի փոքր շրջան:

Սիրտն աշխատում է անընդմեջ` արյունը մղելով արյունատար համակարգ և ապա բոլոր օրգաններ ու հյուսվածքներ:

Գիտնականները հաշվել են, որ մեկ օրվա ընթացքում սրտամկանը ծախսում է այնքան էներգիա, որով կարելի է 900 կգ ծանրությունը բարձրացնել մինչև 14 մ բարձրության վրա, և դա արվում է ամբողջ կյանքի ընթացքում` 70−80 տարի և ավելի: Դա բացատրվում է սրտի աշխատանքի որոշակի առանձնահատկությամբ: Սիրտը հաջորդաբար կծկվում և թուլանում է կարճատև հանգստի ընդմիջմամբ:Այն ժամանակահատվածը, որն ընդգրկում է նախասրտի մի կծկումից մինչև մյուսը, կոչվում է սրտային բոլորաշրջան:

Տարբերում են սրտային բոլորաշրջանի 3 փուլ, որոնց տևողությունները մարդու հարաբերական հանգստի վիճակում հետևյալն են.

1. Նախասրտերի կծկման փուլ, որը տևում է 0,1 վրկ: Այդ պահին փորոքները գտնվում են թուլացած վիճակում:

2. Փորոքների կծկման փուլ, որը տևում է 0,3 վրկ, որի ընթացքում նախասրտերը գտնվում են թուլացած վիճակում:

3. Ընդհանուր դադարը, տևում է 0,4 վրկ, որի ժամանակ սիրտը գտնվում է ընդհանուր թուլացման` հանգստի շրջանում:

Ուշադրություն

Այսպիսով, մարդու հարաբերական հանգստի վիճակում սրտային բոլորաշրջանը տևում է 0,8 վրկ, որից 0,4 վրկ հաջորդաբար կծկվում են նախասրտերն ու փորոքները, իսկ մյուս 0,4 վրկ-ը սրտամկանի թուլացման փուլն է:

Դրանով է բացատրվում, որ սիրտն առանց հոգնածության աշխատում է ամբողջ կյանքի ընթացքում: Հարաբերական հանգստի պայմաններում սիրտը մեկ րոպեում կծկվում է 70−75 անգամ: Սրտի բարձր աշխատունակության պատճառներից է արյունով նրա լավ մատակարարումը:

Միայն հանգստի վիճակում 1 րոպեում նա ստանում է 250−300 սմ³ արյուն, իսկ ֆիզիկական գերծանրաբեռնվածության ժամանակ` մինչև 2000 սմ³:

Սրտի աշխատանքը կարգավորվում է նյարդային և հումորալ ճանապարհով: Պարասիմպաթիկ նյարդային համակարգին պատկանող թափառող նյարդով եկած գրգիռները դանդաղեցնում են սրտի գործունեությունը, իսկ սիմպաթիկ նյարդերը մեծացնում են նրա կծկումների ուժն ու հաճախականությունը: Այդ նյարդերի ազդեցությունը սրտի վրա փոխկապակցված է, փոխհամաձայնեցված:

Սրտի աշխատանքը կարգավորվում է նաև հումորալ ճանապարհով: Այսպես, օրինակ` ադրենալինը, կալցիումի աղերն արագացնում են սրտի աշխատանքը, մինչդեռ ացետիլխոլինը, կալիումի աղերը դանդաղեցնում են այն: Սիրտը որոշակի պայմաններում նաև կարող է երկար ժամանակ աշխատել օրգանիզմից դուրս:

Ուշադրություն

Սրտի աջ նախասրտի պատում գտնվում է բջիջների հատուկ խումբ, որոնցում պարբերաբար գրգիռներ են առաջանում, տարածվում նախասրտերի, ապա փորոքների պատերով: Դրա շնորհիվ սիրտը կարող է ռիթմիկ աշխատել անկախ նյարդային և հումորալ ազդեցությունից: Սրտի այդ հատկությունը կոչվում է ինքնավարություն (ավտոմատիզմ):

 Արյունն օրգանիզմում մշտապես շարժվում է արյունատար անոթների փակ համակարգով: Արյան անընդհատ հոսքն իրականացվում է արյան շրջանառության օրգանների միջոցով, որոնք են սիրտը և արյան անոթները: Սիրտը ռիթմիկ կծկումների շնորհիվ ապահովում է արյան հոսքն արյունատար համակարգում, դրանով իսկ իրականացնում է սննդանյութերի մատակարարումը բոլոր բջիջներին և այնտեղից ոչ պիտանի նյութերի հեռացումը: Արյունատար համակարգի ամենախոշոր զարկերակը աորտան է, որը, սկիզբ առնելով սրտի ձախ փորոքից, անընդհատ ճյուղավորվելով, վեր է ածվում ավելի փոքր զարկերակների, ի վերջո` մազանոթների: Վերջիններս, միմյանց հետ միավորվելով, դառնում են երակներ, որոնցով արյունը վերադառնում է սիրտ:

Ավշաշրջանառության համակարգը, նրա դերը օրգանիզմում: Արյունատար և ավշային համակարգերը սերտորեն կապված են միմյանց հետ: Ավշային համակարգը սկսվում է ավշային մազանոթներից, որոնք կույր պարկանման ծայրով գտնվում են հյուսվածքի միջբջջային տարածքում: Հյուսվածքային հեղուկի հավելյալ քանակը լցվում է ավշային անոթների մեջ և ձևավորվում է ավիշը:

Ավշային անոթները, միմյանց միանալով, առաջացնում են ավելի խոշոր անոթներ, որոնք, ի վերջո, կրծքավանդակում թափվում են արյունատար անոթների երակների (վերին և ստորին սիներակներ) մեջ:

Ավշային համակարգի կարևոր բաղադրամասն են համարվում ավշային գեղձերը, որոնք տեղակայված են ավշային անոթների վրա: Դրանք ոչ մեծ, լոբաձև, վարդագույն երանգով գոյացություններ են, որոնք խոչընդոտում են ավիշ թափանցած վնասակար նյութերի տեղաշարժը, ապա դրանք ոչնչացնում:

 Արյան մակարդումն օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիան է, որի հետևանքով խցանվում է վնասված անոթի լուսանցքը և կանխվում հետագա արյունահոսությունը: Բացի այդ, արյան մակարդումը խոչընդոտում է վնասված անոթի պատից հիվանդաբեր մանրէների թափանցումն օրգանիզմ: Մակարդումը կատարվում է հետևյալ կերպ. անոթի պատի վնասման ժամանակ արյան թիթեղիկները՝ թրոմբոցիտները, հպվելով վնասված անոթի անհարթ մակերեսին, հեշտությամբ քայքայվում են, որի շնորհիվ արյան պլազմա է արտազատվում հատուկ ֆերմենտ: Վերջինս ազդում է արյան պլազմայում լուծված պրոթրոմբին սպիտակուցի վրա`  նրան դարձնելով անլուծելի թելանման ֆիբրին: Ֆիբրինի թելիկներն առաջացնում են ցանց, որի մեջ պահվում են արյան բջջային տարրերը, և առաջանում է խցան՝ թրոմբ, որը և փակում է վնասված անոթի լուսանցքը: Հետագայում թրոմբը լուծվում է, իսկ անոթի վնասված մասը՝ վերականգնվում: Արյան մակարդումը տեղի է ունենում 3−8 րոպեում, ընդ որում, որքան փոքր է անոթի լուսանցքը, այնքան մակարդումն ավելի արագ է կատարվում: 

  Արյան մակարդման արագությունը կախված է նաև ջերմաստիճանից. բարձր ջերմաստիճանում այն արագանում է, իսկ ցածրում՝ դանդաղում:Արյան մակարդմանը նպաստող գործոններից են կալցիումի իոնները և K վիտամինը: Ժամանակ առ ժամանակ լյարդի բջիջներում առաջանում է հեպարին կոչվող հակամակարդիչ նյութը և մղվում արյան հուն, որպեսզի անոթներում արյունը չմակարդվի կամ առաջացած մանր թրոմբները լուծվեն, հակառակ դեպքում կարող է խանգարվել արյան շարժումն անոթային համակարգում: Արյան մակարդման գործընթացը կարող է խանգարվել տարբեր պատճառներից, որի հետևանքով արյան անոթի վնասվածքից տեղի է ունենում երկարատև արյունահոսություն: Օրինակ` ժառանգականորեն պայմանավորված հեմոֆիլիա հիվանդության ժամանակ արյունը չի մակարդվում, և անոթի պատի ամենաչնչին վնասվածքը վտանգավոր է կյանքի համար: 

 Արյան փոխներարկում: Արյան մեծ քանակի կորուստների դեպքում պակասում է էրիթրոցիտների և հեմոգլոբինի քանակը, ընկնում է արյան ճնշումը: Արյան զանգվածի 1/3-ի կորուստը կյանքին վտանգ է սպառնում: Այդպիսի դեպքերում հիվանդին փոխներարկում են առողջ մարդուց վերցված արյուն: Արյուն տվող անհատը կոչվում է դոնոր, իսկ ընդունողը՝ ռեցիպիենտ: 

 Փոխներարկման համար դոնորից վերցված արյան վրա նախապես ավելացնում են հակամակարդիչ նյութ և փակ անոթում պահում սառը պայմաններում: Նախկինում արյան փոխներարկման փորձերը մատնվում էին անհաջողության: Պատճառն այն էր, որ հաճախ դոնորի արյան էրիթրոցիտներն ռեցիպիենտի արյան մեջ կպչում էին միմյանց, սոսնձվում և փաթիլավորվում: Այդ երևույթը կոչվում է ագլյուտինացիա: Նման դեպքում էրիթրոցիտներն արագ քայքայվում են, և հիվանդի վիճակը խիստ ծանրանում է: Ագլյուտինացիան առաջանում է այն պատճառով, որ էրիթրոցիտների մակերեսին կան որոշակի սպիտակուցներ՝ ագլյուտինոգեններ (հակածիններ), որոնք ռեցիպիենտի արյան պլազմայում փոխազդեցության մեջ են մտնում ագլյուտինինների (հակամարմինների) հետ: Արյան խմբեր: 

 Բացահայտվել է, որ էրիթրոցիտների մակերեսին կարող են լինել A և B ագլյուտինոգեններ, իսկ պլազմայում՝  α և β ագլյուտինիններ:Ըստ նրանց առկայության` տարբերում են արյան չորս խմբեր (տե՛ս աղյուսակը): Այսպես` որոշ մարդկանց (արյան I խումբ) էրիթրոցիտներում բացակայում են A և B ագլյուտինոգեններ, իսկ պլազմայում առկա են α և β ագլյուտինիններ: Արյան II խումբ ունեցող մարդկանց էրիթրոցիտներում լինում են միայն A ագլյուտինոգեններ, իսկ պլազմայում՝ β ագլյուտինիններ: Արյան III խումբ ունեցող մարդկանց էրիթրոցիտներում լինում են B ագլյուտինոգեններ, իսկ պլազմայում՝ α ագլյուտինիններ: Արյան IV խումբ ունեցող մարդկանց էրիթրոցիտներում կան A և B ագլյուտինոգեններ, իսկ պլազմայում  ագլյուտինիններ չկան:Այսպիսով` արյան I խմբին պատկանող մարդկանց արյունը կարելի է ներարկել բոլորին, որովհետև նրանում չկան A և B ագլյուտինոգեններ, II և III խմբերին պատկանող արյունը կարելի է ներարկել համապատասխանորեն իրենց և IV խմբերին: IV խմբին պատկանող մարդկանց արյունը կարելի է ներարկել միայն IV խմբի արյուն ունեցող մարդկանց (տե՛ս աղյուսակը): Այդ պատճառով արյան I խումբը համարվում է համընդհանուր դոնոր, իսկ IV խումբը՝ ռեցիպիենտ: Եթե չկատարվի արյան խմբերի ճիշտ ընտրությունը, ապա փոխներարկման ժամանակ արյուն ընդունող օրգանիզմում կարող է տեղի ունենալ ագլյուտինացիա` էրիթրոցիտների քայքայում, և ավարտվել մահով: Արյան խմբերը որոշող հակածինները ժառանգաբար փոխանցվում են սերնդեսերունդ և չեն փոխվում կյանքի ընթացքում: Մարդկանց 40−50%-ը ունի առաջին խմբի արյուն, 30−40%-ը` երկրորդ, 10−20%-ը՝ երրորդ, իսկ 5%-ը՝ չորրորդ խումբ: 

Ռեզուս գործոն: Այդ գործոնը հատուկ սպիտակուցային նյութ է, որն առաջին անգամ հայտնաբերվել է ռեզուս-մակակ կապիկի էրիթրոցիտներում: Մարդկանց 85%-ի մոտ էրիթրոցիտներում առկա է ռեզուս գործոնը, ուստի նրանք կոչվում են ռեզուս դրական (Rh+), իսկ 15% մարդկանց էրիթրոցիտներում այն բացակայում է (Rh−): Եթե ռեզուս դրական արյունը ներարկվում է ռեզուս բացասական արյուն ունեցող մարդկանց, ապա վերջիններիս արյան մեջ, ի պատասխան օտարածին սպիտակուցի, առաջանում են հակամարմիններ: Բոլոր այն դեպքերում, երբ այդպիսի մարդկանց երկրորդ անգամ են ներարկում ռեզուս դրական արյուն, տեղի է ունենում էրիթրոցիտների քայքայում, հիվանդը կորցնում է գիտակցությունը և կարող է մահանալ: 

«Դեր» բառը շատերն ասոցացնում են դերասանության հետ, բայց այս դեպքում դա ֆունկցիաների փունջ է: Խոսենք ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԴԵՐԵՐԻ մասին. առօրյայում սոցիալական դերերն աննկատելի են, բայց մենք հստակ ամեն օր ապրում ենք դրանցով: Եվ այսպես, ի՞նչ է սոցիալական դերը: Դա մի վարք է, որն ակնկալվում է հասարակությունում որոշակի դիրք ունեցող մարդուց:
Ժամանակակից հասարակությունն անհատից պահանջում է մշտապես փոփոխել վարքի մոդելը կոնկրետ դերեր իրագործելու համար: Դրա հետ կապված՝ Ադորնոն ու Հորնին պարադոքսալ մի եզրակացության եկան ժամանակակից հասարակությունում «նորմալ» անձը նևրոտիկն է: Ըստ նրանց՝ ներկայում մեծ տարածում ունեն այնպիսի կոնֆլիկտային իրավիճակներ, որտեղ անհատից պահանջվում է միաժամանակ մի քանի իրար հակասող դեր տանել:

• 

Արյան գործառույթները: Արյունը հեղուկ շարակցական հյուսվածք է: Այն օրգանիզմի բոլոր բջիջներին մատակարարում է թթվածին և սննդանյութեր, այնտեղից հեռացնում է ածխաթթու գազը և կենսագործունեության արգասիքները: Արյան մեջ են անցնում ներզատական գեղձերում մշակված կենսաբանական ակտիվ նյութերը (հորմոնները), որոնք կարգավորում են օրգան համակարգերի գործունեությունը: Այն նաև նպաստում է օրգանիզմի ներքին միջավայրի քիմիական բաղադրության ու մարմնի կայուն ջերմաստիճանի պահպանմանը:

Արյունը կատարում է նաև պաշտպանական դեր, նրանում գտնվում են արյան սպիտակ գնդիկներ՝ լեյկոցիտներ, ինչպես նաև հակամարմիններ, որոնք վնասազերծում են օտարածին մարմինները և ապահովում օրգանիզմի անընկալունակությունը որոշակի հիվանդությունների նկատմամբ (իմունիտետ): Արյան պաշտպանական գործառույթ է համարվում նաև նրա մակարդելիության հատկությունը:

Արյան կազմը: Արյունը կարմիր գունավորում ունեցող հեղուկ է, որի խտությունը քիչ ավելի է ջրի խտությունից: Չափահաս մարդու արյան քանակը կազմում է մարմնի զանգվածի (7-8)%-ը (5−6,5)լ: Այն կազմված է միջբջջային նյութից՝ պլազմայից (55−60)% և ձևավոր տարրերից (40−45)%։
 Արյան պլազմա: Արյան պլազման դեղին, կիսաթափանցիկ հեղուկ է: Նրա բաղադրության մեջ ջուրը կազմում է (90−92)%-ը, իսկ (8−10)%-ը օրգանական և անօրգանական նյութեր են: Օրգանական նյութերից են սպիտակուցները (7−8)%, ածխաջրերը (0,08−0,12)% և ճարպերը (0,5−1)%, իսկ անօրգանական նյութերից աղերը կազմում են (0,9)%: Պլազմայում գտնվող որոշ սպիտակուցային նյութեր համարվում են հակամարմիններ: Այստեղ են գտնվում նաև պրոթրոմբին և ֆիբրինոգեն սպիտակուցները, որոնք կարևոր դեր են կատարում արյան մակարդման գործընթացում: Ֆիբրինոգենից զուրկ պլազման կոչվում է շիճուկ:

Արյան ձևավոր տարրեր։ Արյան ձևավոր տարրերն են էրիթրոցիտները, լեյկոցիտները և թրոմբոցիտները:  

  Էրիթրոցիտներ: Արյան կարմիր ձևավոր տարրերը` էրիթրոցիտները, ունեն երկու կողմից ներհրված սկավառակի տեսք: Այդպիսի կառուցվածքը մեծացնում է նրանց շփման մակերեսն արյան մեջ ներթափանցած գազերի (O2;CO2) հետ և մեծացնում թթվածին տեղափոխելու օգտակար գործողության  գործակիցը: 1 մմ³ արյան մեջ պարունակվում է 4,5−5 մլն էրիթրոցիտ: Արյան մեջ էրիթրոցիտների քանակը կարող է ավելանալ մեծ բարձրությունների վրա՝ թթվածնի պակասի դեպքում, ինչպես նաև մկանների աշխատանքի ժամանակ: Էրիթրոցիտներն առաջանում են կարմիր ոսկրածուծում: 

 Նրանք սկզբում ունեն կորիզ, սակայն արյան մեջ մտնելիս կորցնում են կորիզը: Էրիթրոցիտների հիմնական գործառույթը թթվածնի և ածխաթթու գազի փոխադրումն է

:Էրիթրոցիտները պարունակում են երկաթ պարունակող սպիտակուց՝ հեմոգլոբին, որը թոքերում միանում է թթվածնին՝ առաջացնելով օքսիհեմոգլոբին:

Լեյկոցիտներ: Դրանք արյան սպիտակ գնդիկներն են` անգույն, կորիզավոր բջիջներ, չափսերով ավելի մեծ, քան էրիթրոցիտները, սակայն քանակով անհամեմատ ավելի քիչ: Արյան 1 մմ³ -ում պարունակվում է 6000−8000 լեյկոցիտ. նրանց քանակը կարող է ավելանալ սնունդ ընդունելուց, ծանր ֆիզիկական աշխատանքից հետո և հատկապես բորբոքային գործընթացների ժամանակ:Լեյկոցիտներն առաջանում են կարմիր ոսկրածուծում, փայծաղում, ուրցագեղձում և ավշային հանգույցներում, կյանքի տևողությունը 3−4 օր է: Քայքայվում են փայծաղում, բորբոքային օջախներում:Լեյկոցիտներն օրգանիզմը պաշտպանում են մանրէներից և օտարածին սպիտակուցներից: Բորբոքային պրոցեսներից առաջացած թարախը պարունակում է մեծ քանակությամբ մահացած մանրէներ և լեյկոցիտներ: Լեյկոցիտները կարող են փոխել իրենց ձևը, ակտիվ տեղաշարժվել նույնիսկ արյան հոսքին հակառակ ուղղությամբ: Նրանք կարող են թափանցել միջբջջային տարածություն, այդ պատճառով հաճախ նրանց անվանում են թափառող բջիջներ: Նրանք զգայուն են մանրէների կամ մահացած բջիջներից առաջացած քիմիական նյութերի նկատմամբ: 

 Օտարածին նյութերի հետ շփվելիս լեյկոցիտները իրենց ֆերմենտների միջոցով քայքայում են դրանց: Նրանց կողմից մանրէների կլանման, մարսման պրոցեսը Ի. Ի. Մեչնիկովը անվանել է ֆագոցիտոզ: Մեկ լեյկոցիտը կարող է մեկ ժամում կլանել 20−30 մանրէ: Լեյկոցիտների տարատեսակներից են լիմֆոցիտները: Դրանք գնդաձև են, պատված թավիկներով, որոնց շնորհիվ նրանք փնտրում, գտնում են օտարածին սպիտակուցներին և ոչնչացնում նրանց: 

  Լիմֆոցիտները նույնպես առաջանում են ոսկրածուծում, ավշային գեղձերում և փայծաղում: Նրանք ապրում են ավելի քան 20 տարի:

Լիմֆոցիտները մասնակցում են հակամարմինների առաջացմանը և պայմանավորում իմունիտետը:

Արյան թիթեղիկներ կամ թրոմբոցիտներ: 

 Մասնակցում են արյան մակարդման գործընթացին: Սրանք արյան ամենափոքր ձևավոր տարրերն են, առաջանում են կարմիր ոսկրածուծում, ապրում են 5−7 օր, քայքայվում փայծաղում կամ անոթների վնասված պատերի հետ շփվելիս, չունեն կորիզ: 1 մմ³ արյան մեջ պարունակվում է 400000 թրոմբոցիտ: Սրանց քանակի պակասի դեպքում վնասված անոթից տեղի է ունենում երկարատև արյունահոսություն: