Ամեն մի մանկավարժ, ուսուցիչ չէ որ կարող է դառնալ լավ մասնագետ։ Մանկավարժը նա է ով ոչ թե լավ տիրապետում է առարկային, այլ նա ով կարողանում է հետաքրքրություն առաջացնել ուսման հանդեմ։ Իսկ այդպիսի ուսուցիչներ՝ ովքեր սիրում են իրենց աշխատանքը, դժվար է գտնել։ Կպատմեմ մի փոքր իմ աշակերտական կյանքի մասին։ Միշտ ատել եմ դպրոցը, բայց անկախ ամեն ինչից սովորել եմ դասերս՝ հետաքրքիր էր գիտելիքներ ստանալը հատկապես սիրում էի մաթեմատիկան և օտար լեզուները, հայերենը շատ էի դժվարանում, բայց փորձում էի աշխատել հայերենիս վրա։ Տարրական դպրոցի ուսուչից որպես էդպիսին համարում եմ մայրիկիս և ինձ հետ պարապող Լիանա Ռաֆաելովնաին։ Հիշում եմ քննության գնահատականների մասին իմանալու ժամանակ Լիանա Ռաֆաելովնաի հետ էի, երկուսս էլ լաց եղանք, քանի որ ուսուցիչը տրամադրված չէր ինձ 9դնել։ Պատմեմ այդ մասին՝
Մաթեմատիկայի քննության ժամանակ ուսուցիչը ասաց որ խնդիրները բոլորը չպետք է գրեն, իսկ ովքեր սևագրեն միայն անցկացնեն տետրում երբ նա ստուգի։ Ես երկար էի պարապել և պատրաստ էի քնություններին սևագրեցի և կանչեցի ուսուցչին։ Ուսուցիչը դժգոհ հայացքով նայեց և ասաց որ սխալ եմ։ Նեղվեցի քանի որ գիտեի որ ես ճիշտ եմ լուծել խնդիրները։ Երկար մնացի, չգիտեի անցկացնել քննաթերթիկի մեջ թե ոչ ։ Վերջի պահին որոշեցի գրել, մեկ է եթե սխալ էլ լիներ բան չէր փոխվի։ Այդպես ստացա ինը, իսկ ուսուցիչը ամաչեց նայել մայրիկիս աչքերի մեջ, երևի գիտեր որ պատմել եմ այդ միջադեպի մասին։
Սովորեցի սովորել ինքս ինձ համար, սկսեցի ուշ ուշ դաս պատասխանել։ Բայց ժամանակ եղավ որ ստիպված երկար ժամանակով բացակայեցի։ Եվ երբ նորից սկսեցի գնալ դպրոց շատ էի հետ մնացել, շատ բաներ կար որ չէի կարողանում հասկանալ որովհետև չէի եղել դասերին։ Ու սկսեցի չսովորել։ Սովորում էի Ռուսերենը, քանի որ դա ինձ համար շատ հեշտ էր, կարող էի կարդալ և մի անգամից հասկանալ և գնալ պատմել։ 11֊րդ դասարանում արդեն փոշմանել էի որ այն ժամանակ չէի ցանկանում սովորել և փորձեցի աշխատել գնահատականներիս վրա, բայց չէին ցանկանում բարձր գնահատել։ Այդ պատճառով բարձրացրեցի միայն անգլերենիս գնահատականը։ Դադարեմ պատմել իմ մասին և խոսեմ ուսումնական համակարգի խնդիրների մասին։
Առաջի խնդիրը ջոգողություն դնելն է։ Ես գալով Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր, առաջինը որ ինքս ինձ ասացի նա էր, որ եթե ես ուսման ավարտից հետո որոշեմ դառնալ մանկավարժ, պետք է ջոգողություն չդնեմ և բոլորի հետ աշխատեմ։
Հաջորդ խնդիրը նա է որ ուսուցիչներ կան, որոնք պատշաճ չեն կատարում իրենց աշխատանքը, որպեսզի աշակերտները գնան նրանց մոտ պարապեն։ (Նմանատիպ պատճառով չկարողացա ստանալ բարձր գնահատական հայոց լեզու և գրականություն առարկային) Միշտ ասում էր որ ես չեմ ուզում աշխատել, իսկ դա էդպես չէր։ Երբ ձեռք էի բարձրացնում ասում էր սպասիր հետո կգաս, բայց կանչում էր նրանց ովքեր իր մոտ էին պարապում, ու առանց գիտելիքներս իմանալու ցածր էր գնահատում։ Անկեղծ մեկ էր, վերցնում էի մատիտները ու սկսում զբաղվել իմ գրականության տետրով։ Բայց չգիտես ինչու դա էլ դուրը չէր գալիս և վերցնում էր մատիտներս։ Ստացվեց որ ժամանակի ընթացքում ամեն ինչի հետաքրքրությունս կորցրեցի՝ ոչ ձեռք էի բարձրացնում, ոչ զբաղվում իմ տետրով։
Երրորդ խնդիրը նշել էի նախաբանում՝ այն է որ գիտելիք ունեն բոլորը, բայց ոչ բոլորնեն ընդունակ տալ գիտելիք և ոչ բոլորը կարող են առաջացնել ուսման հանդեպ հետաքրքրություն։ Անկախ նրանից որ չէի սիրում դպրոցը կաին ուսուցիչներ որոնց մոտ ստացվում էր հետաքրքրություն առաջացնել ուսման հանդեպ։ Եվ սովորում էին անգամ նրանք ովքեր ծույլ էին։ Կենսաբանության ուսուցչուհին ասում էր որ խաչբառներ կազմեինք և ամբողջ դասարանով լուծեինք։ Շատ լավ գաղափար էր։ Խաչբառներով գրում էինք ամենակարևոր տերմինները և սկսում լուծել։ Արդյունքում բոլորս ստացանք գիտելիք այդ առարկայից, քանի որ անընդհատ նույն բառերը նույն բացատրությունները կրկնվում էին և հնարավոր չէր մոռանալ, ինչպես նաև հետաքրքրում էր բոլորին։ Պատմության ուսուցիչը կարևոր թվականները մի քանի անգամ հարցնում էր և մենք մի քանի անգամ կրկնելով սկսում էինք հիշել։ Կարող էր ընդհատել դաս պատմողին և սկսեր նորից հարցնել։ Դպրոցում կաին ուսուցիչներ որոնց սիրում էի կարողանում էի խոսել նրանց հետ, բայց այդ ուսուցիչները այն ժամանակ սկսեցին աշխատել, երբ ես չէի կարողանում դաս պատասխանել։ Միշտ հիշել եմ այն ինչ հետաքրքրել է ինձ, հնարավոր է դրա պատճառով էր։
Այս խնդիրները ունեն լուծման կարիք, եթե ես լինեի ԿԳՄՍ նախարար այնպես կանեի որ դասարում աշակերտների քանակը չգերազանցեր 15ը, որպեսզի ուսուցիչները կարողանաին աշխատել բոլորի հետ հավասարաչափ։ Կբարձրացնեի ուսուցուչների աշխատավարձը և կարգել էի գումարով աշակերտ պահելը։ Ինչո՞ւ պետք է երեխան գումար տա պարապի, որպեսզի ընդունվի համալսարան, եթե կա դպրոցը։ Եթե էդպես է ինչի համա՞ր է դպրոցը, թող լիներ 6֊9֊ամյա մեկ է համալսարան ընդունվելու համար բավարար չէ։ Կհանեի գնահատական կոչվածը, կլիներ աստիճանային համակարգ ըստ աշակերտի ակտիվության(սակայն դա էլ կարող է ունենալ բացասական կողմեր)։ Ուսուցիչներին կտաի հատուկ պարգևներ յուրաքանչյուր խելացի աշակերտի համար։Կցանկանաի նաև էնպես անել որ դպրոցի դասաժամը լրիվ բավարարեր աշակերտին, որպեսզի տանը այդքան շատ ժամանակ չծախսեր դասերի վրա։ Դասերը կարևոր են, բայց օրվա մեծ մասը դրան հատկացնելը, այն էլ փոքր տարիքում սխալ եմ համարում։Ինչպես նաև կցանկանաի որ կրթությունը Հայաստանում լիներ անվճար, որպեսզի ամեն մարդ սովորեր այն ինչ ուզում է։ Շատ մարդիկ կան ովքեր ունեն բժիշկ, իրավաբան կամ մեկ այլ մասնագետ դառնալու պոտենցիալ, բայց չունեն բավարար գումար։ Եթե մեր երկրում կրթությունը լինի անվճար յուրաքանչյուրը կսովորի այն ինչ ուզում է և սիրում է, արդյունքում կունենանք լավ մասնագետներ որը կնպաստի մեր երկրի զարգացմանը։